Wg tradycji oraz zgodnie z wieloma analizami niebywałej ilości partii każdej figurze przypisuje się pewną teoretyczną wartość punktową:
- hetman – 10 lub 9 punktów,
- wieża – 5 lub 4 punkty,
- skoczek lub goniec – 3 punkty,
- pion – 1 punkt.
Wartość punktową hetmana i wieży różni teoretycy różnie podają. Ale zawsze wieża ma około połowy wartości hetmana. Jednak najczęściej przyznaje się hetmanowi 9, a wieżom po 5 aby zaznaczyć większą siłę dwóch wież nad hetmanem.
Król nie ma przypisanej wartości punktowej – jest bezcenny. Jeśli jeden z graczy ma figury o sumarycznej wartości punktowej większej niż drugi, można by twierdzić, że ma przewagę materialną. Jednak nie zawsze musi ona przesądzać o wygranej – czasami decyduje tzw. przewaga pozycyjna. Debata nad wartością skoczków i gońców (również dotycząca kolorów samych gońców) również jest natury pozycyjnej i nie ma sensu bez odniesienia do konkretnej sytuacji na szachownicy. Z kolei dwie wieże mają przewagę nad hetmanem, mimo iż gra tym ostatnim jest z reguły łatwiejsza.
W rosyjskiej literaturze można również spotkać b. precyzyjny sposób przypisania wartości punktowej poszczególnym figurom, tj. hetman - 9, wieża - 4.7, goniec - 3, skoczek 1.7-3.4, pionek - 1, zaś królowi przypisuje się 3 punkty. Wartości punktowe poszczególnych figur mają charakter umowny i zależą od konkretnej pozycji na szachownicy. Są one jednak dobre dla początkujących szachistów, zwłaszcza przy podjęciu decyzji przy wymianie figur. Wówczas w oparciu o wartości punktowe poszczególnych figur mogą oni stosować następujące reguły: 1. Jeśli posiadamy przewagę materialną, to powinniśmy dążyć do uproszczenia pozycji, sprowadzając grę do końcówki. 2. Wartość punktowa pionka rośnie wraz z tym, jak zbliża się on do pola przemiany. 3. Wartość skoczka zależy od charakteru pozycji, w zamkniętych pozycjach skoczek (3.4) ma przewagę nad gońcem (3), natomiast w otwartych pozycjach na odwrót (skoczek - 1.7, goniec - 3). 4. Wartość króla rośnie wraz z tym im mniej figur pozostało na szachownicy, gdyż w przeciwnym razie byłby on znacznie narażony na bezpośredni atak matowy przeciwnika.